Huh, dat ben ik!? Help! Je hebt het waarschijnlijk al eens meegemaakt dat je een foto van jezelf ergens ziet verschijnen zonder dat je wist dat hij genomen was. Of dat er online een filmpje verschijnt waarvan je liever niet hebt dat iemand dit kan zien. Wat nu?
Het recht op afbeelding of het portretrecht is een persoonlijkheidsrecht dat aan de betrokken persoon het recht geeft om zich te verzetten tegen het gebruik van zijn portret voor niet-toegestane doeleinden.
Het begrip ‘afbeelding’ of ‘portret’ dient zeer ruim begrepen te worden. Dit gaat over elke afbeelding die van jou gemaakt is, ongeacht de techniek waarmee dit tot stand gekomen is. Dit kan gaan om een foto of video, maar evengoed over een schilderij, tekening of zelfs een beeldhouwwerk.
Toestemming: vereist of niet?
De basisregel in het portretrecht is dat een fotograaf toestemming dient te vragen aan de betrokkene alvorens hem of haar te fotograferen of te filmen. Deze toestemming kan mondeling of schriftelijk gegeven worden, maar om latere (bewijs)problemen te vermijden wordt er voorkeur gegeven aan een voorafgaande, schriftelijke toestemming.
Op deze algemene regel zijn er enkele uitzonderingen.
In eerste instantie wordt er verondersteld dat je stilzwijgend toestemming geeft om gefotografeerd of gefilmd te worden indien je je op een publieke plaats begeeft.
Er moet wel een onderscheid gemaakt worden tussen twee situaties:
Indien de persoon het belangrijkste onderwerp van de foto of video is, dient de toestemming van de geportretteerde toch gevraagd te worden.
• Voorbeeld: je zit op de schouders van je vriend op een festival terwijl je luidkeels meebrult met je favoriete idool. Het is denkbaar dat je liever niet hebt dat hiervan een foto verschijnt op het nieuws en dat je dus geen toestemming geeft om deze foto te maken en/of te publiceren.
Indien de persoon eerder toevallig op de foto staat of de afbeelding dient louter als sfeerbeeld, dan is er geen toestemming vereist van de geportretteerde.
• Voorbeeld: de fotograaf neemt een sfeerbeeld van een tentoonstelling die georganiseerd wordt in een park waarbij ook enkele passanten op de foto staan.
In tweede instantie is er ook geen toestemming vereist indien het gaat om een foto of video van een menigte. Hierbij kan je bijvoorbeeld denken aan een sfeerbeeld van het publiek bij een concert of een festival.
Ten slotte is de toestemming van de geportretteerde niet vereist wanneer dit noodzakelijk is voor de vervulling van een openbaar of gerechtvaardigd belang. Hierbij denken we aan het filmen dan wel fotograferen van een strafbaar feit dat je ziet gebeuren en waarbij de foto of de video dient als bewijsmateriaal. Bij een gerechtvaardigd belang kan je denken aan reclame maken over je event, informeren van bepaalde personen, …. In dit geval moet een belangenafweging worden gemaakt tussen de belangen van de organisatie/fotograaf en de belangen van de afgebeelde persoon.
Gegeven is gegeven?
Er is een verschil tussen de toestemming om een afbeelding te maken en de toestemming om het gemaakte portret te verspreiden. Het is dus niet omdat een persoon toestemt om een foto te maken dat hij bijgevolg ook toestemming geeft om deze foto te publiceren. Voor beiden moet afzonderlijk en uitdrukkelijk toestemming gevraagd worden.
Je hebt als geportretteerde altijd een recht van intrekking en kan dus je toestemming tot publicatie herroepen. Belangrijk hierbij is wel dat dit enkel over het gebruik van het portret in de toekomst gaat.
Ben jij dat?
Een belangrijk criterium om te bepalen of er toestemming moet zijn van de betrokkene, is de ‘herkenbaarheid’ van de persoon.
De beoordeling van de herkenbaarheid gebeurt aan de hand van het feit of ‘de persoon zichzelf of iemand anders de afgebeelde persoon kan herkennen’, ook al staat deze persoon niet volledig op de afbeelding. Het is namelijk mogelijk dat de herkenning afgeleid wordt uit de karakteristieke lichaamshouding of haardracht van de betrokkene. Het dient dus niet noodzakelijk een afbeelding van het gelaat te zijn.
Portretrecht geschonden of niet?
Het portretrecht van de betrokkene is geschonden als:
• de foto of video is gemaakt zonder toestemming van de betrokken persoon;
• de foto of video wordt gebruikt voor niet-toegestane doeleinden.
Als je portretrecht wordt geschonden, kan je contact opnemen met de fotograaf of de verspreider van de beelden en vragen om deze beelden te verwijderen. Indien de beelden verschenen zijn op een online platform of op sociale media (vb. Facebook, Instagram, …), kan je deze beelden rapporteren bij deze beheerder.
Heb je hierover vragen? We staan voor je klaar!
bron: Euromex.